gayrisafi hasıla ne demek?
Gayrisafi Hasıla (GSYH)
Gayrisafi Hasıla (https://www.nedemek.page/kavramlar/gayrisafi%20hasıla), bir ülke ekonomisinin belirli bir dönemde (genellikle bir yıl veya çeyrek) ürettiği tüm nihai mal ve hizmetlerin piyasa değeridir. Bir ülkenin ekonomik büyüklüğünü ve performansını ölçmek için kullanılan en yaygın göstergedir.
Temel Özellikleri:
- Nihai Mal ve Hizmetler: Sadece nihai ürünler hesaba katılır. Ara mallar (üretimde kullanılan hammaddeler ve yarı mamuller) dahil edilmez. Amaç, aynı ürünün değerinin birden fazla kez sayılmasını önlemektir.
- Piyasa Değeri: Üretilen mal ve hizmetlerin değeri, piyasadaki fiyatları üzerinden hesaplanır. Bu, farklı türdeki ürünlerin aynı birimde (para birimi) ifade edilmesini sağlar.
- Belirli Dönem: Genellikle bir yıl veya çeyrek gibi belirli bir zaman dilimi içinde üretilen mal ve hizmetler dikkate alınır.
- Ülke Sınırları İçinde: Üretim, ülkenin coğrafi sınırları içinde gerçekleşmelidir.
GSYH'nin Hesaplanma Yöntemleri:
-
Harcama Yöntemi: Ekonomideki toplam harcamaları toplar. Formülü:
GSYH = Tüketim Harcamaları + Yatırım Harcamaları + Devlet Harcamaları + (İhracat - İthalat)
-
Gelir Yöntemi: Ekonomide elde edilen tüm gelirleri toplar. Formülü:
GSYH = Ücretler + Kira + Faiz + Kar + Amortisman + Dolaylı Vergiler - Sübvansiyonlar
-
Üretim Yöntemi (Katma Değer Yöntemi): Her bir sektörün yarattığı katma değeri toplar. Katma değer, bir firmanın çıktı değerinden girdi değerinin çıkarılmasıyla bulunur.
GSYH'nin Önemi:
- Ekonomik Büyüme Ölçütü: GSYH'deki artış, ekonomik büyümenin bir göstergesi olarak kabul edilir.
- Yaşam Standardı Göstergesi: Kişi başına düşen GSYH, bir ülkedeki ortalama yaşam standardını değerlendirmede kullanılabilir. Ancak, gelir dağılımını ve sosyal refahı tam olarak yansıtmayabilir.
- Uluslararası Karşılaştırma: Farklı ülkelerin ekonomik büyüklüklerini ve performanslarını karşılaştırmak için kullanılır.
- Politika Belirleme: Hükümetler ve merkez bankaları, ekonomik politikalarını belirlerken GSYH verilerini dikkate alırlar.
Nominal GSYH ve Reel GSYH:
- Nominal GSYH: Cari fiyatlarla hesaplanan GSYH'dir. Enflasyonun etkisini içerebilir.
- Reel GSYH: Sabit fiyatlarla (baz yılı fiyatlarıyla) hesaplanan GSYH'dir. Enflasyonun etkisinden arındırılmıştır ve ekonomik büyümenin daha doğru bir ölçüsüdür.
GSYH Eleştirileri:
- Gelir Dağılımını Yansıtmaz: GSYH, toplam ekonomik büyüklüğü gösterir, ancak bu büyümenin nasıl dağıldığını göstermez.
- Çevresel Maliyetleri Dikkate Almaz: Ekonomik faaliyetlerin çevresel etkilerini (kirlilik, kaynak tüketimi vb.) hesaba katmaz.
- Piyasa Dışı Faaliyetleri Dışlar: Ev işleri, gönüllü çalışmalar gibi piyasa dışı faaliyetler GSYH'ye dahil edilmez.
- Refah Göstergesi Olarak Sınırlı: GSYH, bir ülkenin refahını tam olarak yansıtmayabilir. Sağlık, eğitim, mutluluk gibi faktörler GSYH'de doğrudan ölçülemez.